Bilgisayar dünyasının ve özellikle internetin insan hayatına hızlı girişi ile, dünya ticaret hayatında yazılımlar hayati önem kazanmıştır. Birçok alanda kullanılan yazılımlar, şirket ve işletmelerin ticaret yapabilmeleri için zorunlu unsurlar haline gelmiştir. Bununla birlikte yazılımları üreten firmaların sayısında da hızlı artış olmuş, yaratıcı ve kritik yazılımları üreten firmalar kısa sürede dünya devi haline gelme imkânı kazanmışlardır.
Üretilen bu yazılımlara olan ihtiyacın yoğunluğu karşısında yazılım fiyatlarının yüksek olması, sahte yazılımlara da kolay erişilebilmesi yazılımların kaçak kullanılması sonucunu doğurmuştur. Bilindiği üzere internetin yararlı kullanılması kadar kötüye kullanılması, bu yolla çeşitli suçlar işleniyor oluşu da bir gerçektir. Tıpkı gerçek hayattaki gibi… Dolayısıyla hayatta suç içeren fiiller için nasıl cezalar öngörülmüş ise internette ve dijital platformlarda da işlenen suçlar için cezalar öngörülmüştür.
Bir yazılımın lisanssız biçimde kullanılması halinde ne olacaktır?
Lisanssız yazılım kullanmak Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nun 71. Maddesinde öngörülen Manevi, mali veya bağlantılı haklara tecavüz suçunu oluşturmaktadır.
Bu suçun cezası nedir ?
FSEK madde: 71 uyarınca; lisanssız yazılımı satışa arz eden, satan, kiralamak veya ödünç vermek suretiyle ya da sair şekilde yayan, ticarî amaçla satın alan, ithal veya ihraç eden, kişisel kullanım amacı dışında elinde bulunduran ya da depolayan kişi hakkında bir yıldan beş yıla kadar hapis veya adlî para cezasına hükmolunur.
Bu suç şikâyete bağlı olduğundan, genelde yazılım sahibi firmalar, suç işleyen kişilerin lisansı satın alması ve bir miktar tazminat ödemesi karşılığında şikâyetten vazgeçmektedirler. Ancak lisanssız yazılım kullanmak, lisans alınsa idi ödenmesi gerekecek paranın kat kat fazlasının ödenmesi neticesini doğuracaktır. Bu nedenle ticari amaçlı kullanımların mutlaka lisanslı olması gerekir. Lisanssız yazılım kullanmak gibi basit görünen bir eylemden dolayı, para cezalarını ya da tazminatları ödemek için iflas durumuna gelen firmalar olmuştur ki, bu durum da lisanssız yazılım kullanmanın ticari açıdan yanlış bir hareket olduğunu göstermektedir.
Lisanssız yazılım kullanma suçunun unsurları nelerdir ?
Öncelikle lisanssız yazılım kullanma, satın alma, bulundurma gibi suça vücut veren hareketlerin “ticari” amaçla yapılması gerekmektedir. Örneğin bir mimarlık firmasında çizim programının lisanssız biçimde kullanılıyor oluşu suç teşkil etmekte iken, bir mimarlık öğrencisinin ödevini yapmak için sadece kendi evindeki kişisel bilgisayarında lisanssız program kullanıyor oluşu suç teşkil etmeyecektir.
Diğer unsur da yazılımın usulüne uygun biçimde ücreti mukabilinde lisansının alınmamış olmasıdır. Örneğin iki bilgisayarda kullanılması için lisans alınmış ise ve dört bilgisayarda kullanılıyor ise bu durumda da lisanssız kullanım söz konusu olacaktır.
Lisanssız Kullanım Nasıl Tespit Edilecektir ?
Genelde lisanssız yazılım kullandığı tespit edilerek hakkında soruşturmaya başlanan kişi ve firma sahiplerinin yakalanmayacaklarını, bir şekilde tespit edilemeyeceklerini düşünerek, lisansa para vermeyi de ticari açıdan uygun görmediklerinden, lisanssız yazılım kullandıkları görülmektedir. Bu son derece yanlış olup, lisanssız kullanım çok kolay tespit edilmektedir.
- İhbar: Rakip firmalar ya da lisanslı kullanım yapan ve lisanssız kullananları görünce haksızlığa uğradığını düşünenler tarafından ihbar yapılmaktadır. Zaman zaman lisans sahibi firmaların vereceği ödüller için, bu durumu bilenlerin ihbarda bulunduğu, işten çıkartılan bir personelin ihbarda bulunduğu ve benzeri durumlarla da karşılaşılmaktadır.
- Lisans sahibi firmaların şikayeti: Lisans sahibi firmalar internet üzerinden ya da sahadaki elemanları tarafından, bazen müşteri kılığında ilgili firmalara giderek kullanımı tespit etmektedir. Programı kullandığı görülen firmaya lisans satılmamış ise kullanımın lisanssız olduğu rahatlıkla anlaşılmaktadır.
- İhbar ya da şikayet sonucu Cumhuriyet Başsavcılığı soruşturmaya başlamakta ve arama kararı alınarak, lisanssız yazılım kullanan firmada polis ya da jandarma aracılığı ile arama yapılmakta ve bilgisayarlar incelenmektedir. Bu şekilde suç tespit edilmekte ve ilgiler hakkında ceza davaları açılmaktadır.
Lisanssız yazılım kullanılması sonucunda ceza davasının yanı sıra lisans sahibi firmalar tarafından tazminat davaları da açılmakta ve lisanssız yazılım kullananlar hem ceza almakta hem de yüklü tazminatlar ödemek durumunda kalmaktadırlar. Bu nedenle bilgisayarlarınızda kullandığınız tüm yazılımların lisanslı olmasına dikkat etmenizi önemle tavsiye ederiz.